Thu Hạnh
Ở nước ta, người Tày sống chủ yếu tại khu vực phía Bắc, trên địa bàn các tỉnh: Yên Bái, Cao Bằng, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Thái Nguyên… Theo số liệu thống kê năm 2009, người Tày ở nước ta có 1.626.392 người, đứng thứ hai về dân số trong 54 dân tộc anh em. Tại Yên Bái, có 150.083 người Tày sinh sống, theo số liệu thống kê năm 2019. Người Tày ở Yên Bái có mặt ở cả 9 huyện thị, nhưng tập trung đông ở các huyện: Lục Yên, Yên Bình, Văn Yên, Văn Chấn… Cũng như nhiều dân tộc khác, người Tày có truyền thống trồng bông, chăn tằm, dệt vải khá lâu đời. Là dân tộc có nghề dệt thổ cẩm với những họa tiết rất phong phú nhưng trang phục truyền thống Tày chủ yếu là vải bông nhuộm chàm đen cho cả nam, nữ và trẻ em, không hoặc ít trang trí họa tiết.
Trang phục nam giới Tày gồm áo cánh ngắn, áo dài, quần, khăn. Áo cánh ngắn (slửa cỏm) dùng mặc thường ngày. Áo may ghép bốn thân, xẻ ngực, hai bên nẹp áo đính hàng cúc vải gồm 7 cái, cổ tròn cao, hai túi nhỏ ở hai vạt trước, tay nối với thân áo ở vai, rộng vừa phải. Tà áo hai bên có xẻ nách. Áo dài hay còn gọi áo năm thân dài quá đầu gối, cài cúc bên ngực trái. Áo dài của nam giới Tày mang tính nghi lễ, chỉ mặc trong dịp lễ, tết, hội, hay đi chơi. Quần của nam giới Tày may kiểu đũng chéo chân què, gấu quần phủ tới mắt cá chân. Cạp quần rộng, khi mặc vắt mối quần về phía trước rồi dùng dây vải thắt lại. Khăn đội đầu của đàn ông Tày màu chàm, quấn trên đầu hình chữ “nhân”.
Trang phục nữ giới Tày gồm áo cánh ngắn, áo dài, váy, quần, thắt lưng, khăn đội đầu, giày vải và các đồ trang sức. Áo cánh ngắn nữ giới Tày cũng như áo nam giới nhưng may vừa vặn với cơ thể hơn, có nhấn eo, ống tay thon nhỏ để tôn đường nét của phụ nữ. Phụ nữ Tày Yên Bái thường mặc áo năm thân, cài khuy bên nách phải, thân áo dài chấm gót, tay áo hẹp, cổ áo để hở một khoảng tạo cảm giác mềm mại. Tùy từng nơi, phụ nữ Tày mặc quần, mặc váy hoặc mặc cả hai loại thay đổi nhau. Ở Yên Bái, phụ nữ Tày thường mặc quần bằng vải chàm đen như áo, dài chấm gót, khi mặc với áo dài thì áo dài phủ gần kín quần. Tuy nhiên người Tày ở huyện Lục Yên lại mặc váy, có cạp váy bằng vải xanh. Tôn thêm vẻ đẹp của trang phục phụ nữ Tày là dây lưng vải được dệt bằng nguyên sợi bông hay bằng sợi tơ tằm. Dây lưng buộc ngoài áo, xõa mối ra phía sau. Phụ nữ Tày vấn khăn kiểu chải tóc rẽ đôi, sau đó lọn tóc được bó gọn trong dải khăn vấn, quấn quanh đầu, dùng những sợi tết bằng chỉ màu buộc ngoài lọn tóc. Bên ngoài khăn vấn là khăn vải, đồng màu với trang phục, hình vuông, khi đội khăn được gấp chéo lại, phủ bên ngoài khăn vấn, thắt múi về phía sau. Kèm với trang phục, phụ nữ Tày dùng nhiều đồ trang sức bằng bạc như: vòng cổ, vòng tay, vòng chân, xà tích. Phụ nữ Tày xưa còn dùng giày vải, túi thổ cẩm, ô làm bằng vải đen hay nón làm từ nan tre và lá cọ đi kèm với trang phục.
Trang phục trẻ em Tày cũng may kiểu người lớn nhưng giản tiện hơn. Trẻ em Tày thường đeo vòng cổ, vòng tay, vòng chân bằng bạc với quan niệm vừa để giữ vía, vừa tránh bệnh tật và ma quỷ. Đặc biệt nhất của trang phục trẻ em Tày là chiếc mũ vải. Mũ được ghép từ nhiều mảnh vải màu khác nhau, trên đỉnh mũ có đính túm tua vải nhiều màu, trông đẹp và ngộ nghĩnh. Ngoài các loại trang phục kể trên, người Tày còn có thêm hai loại trang phục khác là tang phục và trang phục dành cho thầy cúng.
Nhìn chung trang phục Tày có nhiều nét độc đáo. Người Tày mặc kín toàn thân, bộ trang phục gần như một màu đậm, không trang trí. Đối với phụ nữ Tày, bộ trang phục như thế làm bật đường nét cơ thể, tạo dáng thanh gọn và đặc biệt là tôn làn da trên mặt, cổ, bàn tay. Thêm nữa, những vòng cổ, vòng tay, xà tích bằng bạc nổi óng ánh trên nền đậm của trang phục tạo nên nét độc đáo, thâm trầm, duyên dáng của phụ nữa Tày. Không màu mè tạo cảm giác choáng ngợp, nhưng vẻ đẹp âm thầm lại dần dà chinh phục mọi người.
T.H
