Truyện ngắn của VŨ THỊ HUYỀN TRANG

Sim ngồi đầu hiên chải tóc cho mẹ mà mắt không thôi ngó cây sấu già trước nhà. Cây sấu này Sim nhổ ở hàng rào nhà người ta hôm bế con về nhà mẹ ở. Chồng chết để lại cho Sim một đứa con, tài sản chẳng có gì. Chồng Sim vốn là trẻ mồ côi, lúc chết đi chẳng để lại chút máu mủ ruột già nào níu hai mẹ con ở lại. Hôm thấy Sim bế con đứng lơ ngơ ngoài cổng mẹ thở dài than: “Nuôi con gái tưởng gả chồng là xong. Ai ngờ giờ phải đèo bòng”. Sim ôm con vào lòng, cơn buồn tủi nghèn nghẹn trong cổ họng. Nhưng may vẫn còn có mẹ để về. Sim mang cây sấu trồng ngoài sân mường tượng ra góc sân râm mát. Cây sẽ vươn tán rộng chở che cho tuổi thơ của Na và tuổi già của mẹ. Lớn lên từng ngày chứng kiến đời mẹ bao biến cố thăng trầm. Những cơn bão đời thổi bạc màu tóc mẹ. Vì đâu?

Dìu bỏ nhà đi đâu đó đã một tháng nay. Chuyện ấy thường thôi mà, đi chán không nơi nào chứa nữa lại về. Hoặc là bài bạc thua bị người ta đánh cho bầm dập thì lết xác về. Mẹ ngồi nhai nắm lá cây dịt lên người thằng con trai “to đầu mà dại” vừa khóc vừa chửi. Mẹ chửi đến tàn hơi quay ra thấy Dìu nằm gáy pho pho dù máu trên người vẫn chưa ngừng chảy. Mẹ nhờ bà con hàng xóm cất hộ cái nhà nhỏ kế bên lúc Dìu đòi lấy vợ. Có vợ con rồi phải ở riêng ra cho tự lập, may chăng tâm tính chịu thay đổi. Ai ngờ ngựa quen đường cũ. Thói cờ bạc ăn vào tận máu, chỉ có róc xương róc thịt đi may chăng mới đoạn tuyệt được đỏ đen. Hết tiền thì Dìu đi vay, trên thị trấn người ta dán đầy tờ rơi cho vay không thế chấp. Dìu về nhà ngọt nhạt mượn sổ hộ khẩu của mẹ đi vay. Không cho vượn thì lấy trộm. Chẳng có sổ hộ khẩu thì cắm chứng minh thư, sao chép bảng lương ở công ty. Vay nhì nhằng khắp nơi nên ngày nào mà chẳng có người đến nhà tìm, nói năng nặng nhẹ. Có khi cả đám người xăm trổ cầm phớ đến “hỏi thăm”. Mẹ nhìn người ta chém phay bụi chuối đầu nhà mà lạnh gáy nghĩ đến số phận con mình. Có khi họ mang nước phân hất đầy sân. Có khi sáng ra mẹ thấy con gà bị chặt đầu treo lủng lẳng ngoài cổng, máu rỏ tong tỏng xuống cát. Mẹ xỉu lên xỉu xuống than không biết kiếp trước mình gây nghiệp gì mà kiếp này sống cơ cực quá. Sim dọn từng vệt máu, xách từng xô nước cọ rửa hết mùi hôi thối, trồng lại bụi chuối đầu nhà. Có khi bữa cơm đang ăn, đám đòi nợ thuê xộc vào hất đổ xuống đất, Sim cũng chỉ biết lặng lẽ thu dọn từng mảnh vỡ.

Đêm đến mẹ đâu dám ngủ, nơm nớp canh từng tiếng động ngoài sân. Ba giờ sáng mẹ lọ mọ ra ngoài giếng vo gạo, vào bếp nhóm lửa khói um. Sợ Dìu đói quá trốn về xin bữa cơm nhà, cơm nguội khô lắm sao nuốt nổi. Sim nhìn mẹ mà quặn lòng thương. Đã bao lần Sim nói mẹ cứ kệ anh đi, dám chơi thì dám chịu. “Mẹ không dạy được thì cho xã hội dạy. Bao bọc mãi đã hư lại càng hư”. Mẹ giận tím mặt cả tháng không ngồi ăn chung. Cứ thấy mặt Sim là mẹ quay đi. Đêm nằm bé Na năn nỉ Sim hoài “Mẹ đừng gây chuyện với ngoại nữa. Ngoại giận lây cả con. Buồn lắm”. Mà Sim thì có gây chuyện chi đâu.

Tóc mẹ bạc trắng sau một đêm nghe tin Dìu bị công ty đuổi việc. Công việc của Dìu khối người mơ chẳng được. Nhà có ông trẻ làm lớn dưới tỉnh mẹ đi lại nhờ vả mãi mới xin cho Dìu vào được công ty lớn trên huyện. Giá mà Dìu không chơi bời thì với mức lương ấy thảnh thơi mà sống. Trước giờ Dìu vay tiền công đoàn, nợ nần người này người kia trong công ty mẹ đều gắng xoay xở trả. Gà chưa kịp lớn đã mang ra chợ bán. Lạc chưa kịp già đã gọi người đến thu mua lạc tươi. Rừng cây chưa đến lúc thu hoạch nhưng giấy nợ về nhà phải bán rẻ cho người ép giá. Nhà chẳng còn gì ngoài chổi cùn rế rách. Bán hết mà chưa đủ trả thì mẹ vay mượn ngược xuôi. Gom đủ tiền mẹ đến công ty con trai mà khóc lóc van xin để người ta không tố cáo Dìu lên cấp trên. Mẹ giữ công việc cho Dìu đến sức tàn lực kiệt chỉ vì muốn đến một ngày “thằng trời đánh đó” hồi tâm chuyển ý làm lại cuộc đời. Làm ở đó lúc về già còn có đồng lương. Vậy mà… “Con ơi là con. Sao mày ngu dại hết cả phần thiên hạ”.

Mẹ ốm suy sụp sau hôm con dâu bế hai đứa cháu nội bỏ đi. Những đứa cháu mẹ bế bồng từ khi còn đỏ hỏn, bón từng thìa cháo, hát lời ru nào cũng héo hắt tim gan. Vậy mà giờ mấy mẹ con dắt nhau đi mẹ bất lực không sao níu được. Sau trận ốm đó mẹ yếu đi trông thấy. Cái đốt sống bị xẹp từ hồi trẻ giờ mới lên cơn hành hạ mẹ. Những cơn đau nhức dai dẳng chạy dọc cơ thể khiến từng bước đi của mẹ cũng khó khăn. Có những ngày mẹ nằm liệt giường, cổ ngoẹo sang một bên, vai gáy tê bì. Uống thuốc thì đau dạ dày, bệnh này chồng lên bệnh kia, tàn tạ. Đêm nằm nghe tiếng mẹ rên lẫn trong tiếng gió, tiếng chó tru ngoài cánh đồng hoang vu khiến lòng Sim tê tái. Suốt đêm Sim ngồi bên cạnh xoa bóp cho mẹ đỡ đau. Thủ thỉ kể những câu chuyện ngày xưa, hồi bố còn sống, Sim hay lẽo đẽo theo mẹ ra đồng. Có lần mẹ mải đi đổ nước hun dế cho Dìu chơi nên không nghe thấy tiếng Sim kêu cứu dưới sông. Trong lúc giã gạo giữa dòng nước xoáy, Sim không nhìn thấy gì ngoài tấm lưng của mẹ. Bữa ấy may có người đi làm đồng nhảy xuống cứu kịp thời. Về nhà mẹ đánh Sim một trận thừa sống thiếu chết. Lần ấy mẹ có biết vì sao con lao xuống sông không? Vì con muốn bơi sang bờ bên kia bẻ mía cho mẹ ăn. Vì con thấy mẹ kêu khát nước. Nhưng có lẽ mẹ không nghe thấy điều Sim vừa nói. Cơn đau nhức bớt đi mẹ thiu thiu chìm vào giấc ngủ. Nhưng vừa chợp mắt vài phút đã thấy mẹ hoảng hốt gọi “Dìu ơi”.

Mẹ đau dạ dày thuốc tây không chữa nổi. Sim nghe ở đâu có thầy bốc thuốc giỏi đều khăn gói đi tìm. Hàng ngày Sim đi gõ hạt thuê cho xưởng gỗ gần nhà. Gõ mỏi nhừ tay ngày khá lắm thì kiếm được trăm ngàn. Dưới khu công nghiệp tuyển thợ may nhiều lắm, lương cũng cao. Nhưng khổ cái họ bắt tăng ca, ở nhà không có ai trông mẹ và bảo ban bé Na học hành nên Sim đành chịu. Tính mẹ Sim lạ gì, không có người thúc giục là mẹ bỏ bữa liền. Bệnh đỡ một tí là mẹ lại gánh gồng. Trong đầu mẹ nhàu nhĩ lo toan nợ nần đến nỗi tiếc với bản thân vài chục ngàn mua thuốc. Ấy vậy mà có khi cóp được vài đồng là Dìu lại dẫn xác về kể khổ. Mẹ nước mắt ngắn dài vét sạch nhà cửa dúi vào bàn tay kẻ phá gia chi tử ấy. Sim can ngăn đâu có được, mẹ kiểu gì chẳng nói “Con ai người ấy thương. Máu mủ ai người ấy xót”. Sim định hỏi một câu gì đó, nhưng thôi. Đến cây sấu ở trước nhà còn biết nghiêng tán về phía bên kia hàng rào. Tựa như dáng mẹ ngồi ở đây mà tâm trí lúc nào cũng hướng về phía Dìu. Sim chỉ nhìn thấy lưng của mẹ…

Dìu bỏ đi bán xứ vài năm. Những cái răng của mẹ rụng dần, trống huơ trống hoác. Bé Na cũng đã thành thiếu nữ lúc nào không hay. Một hôm nhìn Na soi gương làm duyên, Sim giật mình hỏi con:

- Con có kinh nguyệt bao giờ vậy?

- Năm xưa mà mẹ. Hôm con chạy về nhà xin tiền mẹ mua băng vệ sinh mẹ còn vội đèo bà đi châm cứu. Con phải sang nhờ cô Hương hàng xóm đấy thôi.

- Ờ nhỉ, sao mẹ chẳng nhớ gì?

Na xoay trước gương, váy trắng bồng bềnh. Con bé nghĩ trong đầu, mẹ đâu có nhớ gì. Mẹ lúc nào cũng bận. Hôm Na khoe cái răng đầu tiên rụng mẹ còn vội hớt hải gọi người đến bán cặp bò để bà đi chuộc bác Dìu. Hôm Na đánh nhau với mấy đứa ở lớp, cô giáo bắt về gọi gia đình, nó đâu biết gọi ai. Bà nghe tin bác Dìu bị người ta đánh thì xỉu lên xỉu xuống. Mẹ sấp ngửa chạy lo tứ phía đâu còn thời gian lo chuyện của Na. Cũng đâu có biết Na đánh nhau vì tụi bạn hay chửi “nhà mày chẳng ra gì”. Đường trước nhà mới mở, dân công trình về làng ở nhờ trong căn nhà mà Dìu để lại. Chuyện Na yêu anh chàng công nhân cả làng đều biết. Mà nhà ngay sát vách, chuyện ngay trước mặt mẹ cũng đâu có biết. Na đuổi theo mẹ. Mẹ mải đuổi theo bà, bà đuổi theo bác Dìu. Na thấy trong nhà này lạ lắm. Cứ người này đuổi theo cái bóng của người kia. Chẳng ai chịu quay lại nhìn ai trong suốt tháng năm dài đằng đẵng. Nên suốt những tháng năm thơ ấu Na luôn tự hỏi làm thế nào để ít nhất một lần mẹ quay lại nhìn mình?

Vài lần Na mang những vết bầm dập về nhà. Đánh nhau với đám con gái mới lớn xóm bên. Hoặc lỡ trèo rào vào nhà người ta hái bông bưởi cho mẹ gội đầu bị đàn chó dữ lao vào cắn. Na đứng trước mặt mẹ chờ đòn roi mắng mỏ. Nhưng mẹ cúi gằm mặt xuống cối, tay cầm chày giã nhuyễn thuốc cho bà đắp. Mẹ giục “xuống bếp nấu cơm đi. Rau dền với tôm khô. Cá kho đun lại lửa”. Lần khác thấy mẹ ngồi khâu áo cho bà, Na ngồi sau lưng mẹ kể chuyện chơi. “Bọn nhỏ bây giờ ham tự tử. Buồn tí tí cũng nhảy lầu cắt tay. Con nhiều lúc buồn ghê cũng tính làm liều. Nhưng con sợ đau, đâu có bạo gan như chúng nó”. Mẹ hình như có dừng mũi kim một vài giây, mặt vẫn không ngẩng lên, chỉ bảo “chết đâu có dễ”. Lần khác Na hỏi “sao bây giờ người ta ưa làm mẹ đơn thân? Giả dụ sau này con không chồng mà chửa thì mẹ có buồn không?”. Mẹ ngẩng lên từ đám khói bếp mịt mù nói câu gì Na nghe không rõ. Củi ướt quá, hầm nồi cháo hạt sen cho bà mẹ thổi khói muốn mù hai mắt. Bà chê “cháo lão gì toàn mùi khói. Nhà này chỉ có thằng Dìu nấu cháo là ngon nhất. Hồi nó chừng mười tuổi đã biết nấu cháo cho mẹ ăn”. Na nhìn mẹ ngồi khom lưng tay bó gối ngoài thềm mà se sắt thương. Mẹ có nấu tất cả những món cháo ngon bổ nhất trên đời thì bà mãi chỉ nhớ đến bát cháo của ngày xưa cũ.

                                                                  * * *

Dìu mất. Cái tin ấy loan nhanh hơn gió quanh làng. Hôm người ta đưa xác Dìu về mẹ như hóa đá. Sim đỡ mẹ dậy, chỉ nói một câu duy nhất. “Mẹ cố gắng gượng đưa anh nốt chuyến đi cuối cùng này”. Mẹ ngồi trên chiếc ghế nhựa bạc phếch, hai người giữ hai bên. Mẹ nhìn người ta khiêng quan tài chầm chậm chui qua chiếc cổng tre. Kể từ đó mẹ không đi lại được nữa, ngồi đâu ngồi đó. Mắt lúc nào cũng hướng ra phía cổng. Mẹ bắt đầu hay nói chuyện một mình. Dìu về đấy hả con? Mày đi đâu mà lâu thế? Trốn chui trốn nhủi thế ai nấu cho mà ăn? Đêm ngủ có lạnh không? Ra cây hái quả mít to nhất vào mà bổ ăn, mẹ vẫn phần. Sim đấy à? Cầm rổ ra bờ ruộng hái ít rau má về rửa sạch cho anh mày ăn cơm. Nhớ sốt nước cà chua thật ngon, thằng Dìu thích mê món đó. Bữa cơm nào mà Sim quên lấy thêm bát đũa là mẹ giận không ăn. Cũng đừng lấy bát sứt và đũa mốc cho Dìu, mẹ không vui. Nấu ăn món gì cũng phải nêm thêm mắm muối “thằng nhỏ thích ăn mặn. Ngày xưa nhà nghèo kho nồi tép phải cho nhiều muối để ăn dè”. Với mẹ Dìu đâu có chết. Dìu vẫn quanh quẩn bên mẹ đấy thôi. Đi đâu đó vài ngày rồi lại về vào bếp lục cơm nguội, nướng vài con cá mắm ăn lẫn cả bụi tro. Có khi mẹ phải lôi Dìu ra giếng bắt tắm gội. Bắt ngồi yên trên chiếc ghế gỗ để mẹ cạo râu cắt tóc “cho giống con người”. Có khi mẹ cầm roi dồn Dìu chạy quanh sân hỏi “từ giờ có chịu chừa thói lô đề cờ bạc hay không?”. Dìu cười hiền khô ôm chân mẹ mặc cho cái roi tre quật xuống.

Mẹ bây giờ nhìn đâu cũng thấy Dìu. Khi leo tót lên cây mít hái mít meo cho vợ đang ăn dở. Khi chui xuống giếng nạo bùn. Khi lúi húi ở vườn rau nhổ cỏ. Những lúc không túng quẫn nợ lần Dìu hiền như cỏ. Sim đấy à? Nhớ nhắc anh con sửa cái thang. Hoa xoài rụng đầy trên mái nhà, phải trèo lên mà quét không nước tràn hết vào nhà. Có lần giữa đêm khuya mẹ cứ bắt Sim cầm đèn đi tìm người. Anh con vừa mới về đó thôi. Mẹ nghe thấy tiếng nó gọi yếu ớt ngoài vườn. Con chạy ra nhanh lên không mưa to thế này thằng Dìu cảm mất. Mẹ ơi! Mẹ tỉnh lại đi. Anh Dìu mất mấy năm nay rồi mà mẹ. Phỉ phui cái mồm mày. Nó còn sống sờ sờ ra đấy. Sao trời không đánh chết đứa độc mồm độc miệng. Sim lao ra giữa cơn mưa tầm tã. Giá mà sấm sét đánh chết Sim đi ngay cũng được. Cái ý nghĩ ấy từng vài lần nhen nhóm trong đầu Sim. Như lúc trèo lên đỉnh núi cheo leo tìm hái lá thuốc về cho mẹ uống. Trong lòng Sim dậy lên ý nghĩ nếu mình rơi từ đây xuống đất liệu mẹ có một lần quay lại nhìn mình?

Lúc đứng tần ngần trước gương Na xoa bụng mình tự hỏi. Nếu bây giờ cái bụng mình to lên thì liệu mẹ có chú ý đến không? Na không biết phải nói với mẹ thế nào về cái thai trong bụng. Có khi lấy hết can đảm để nói chưa chắc gì mẹ đã nghe thấy. Mẹ nói từ lâu tai mẹ cứ ù ù, khi thì tiếng ve râm ran, khi thì tiếng dế rỉ rả do rối loạn tiền đình. Nửa đêm mẹ thường không ngủ sâu giấc vì sợ chẳng nghe thấy tiếng bà gọi bên kia buồng. Nên Na tính nói cho mẹ về cái thai trong bụng bằng cách khác. Như mấy buổi trưa nay nó hay ngồi ngay trước mặt mẹ chóp chép nhai trái khế chua. Hết khế thì vặt mấy quả chanh. Chanh nhà hết thì nhờ mẹ đi chợ “Mua trái gì chua chua con ăn cho đỡ háo”. Mẹ đi chợ về vứt lăn lóc những trái chanh trên bàn “Ăn chua lắm rồi đau dạ dày như bà ngoại ấy. Thuốc nào chữa nổi”. Có vài người trong xóm xì xào “Cái Na dạo này nhìn khang khác. Lông mày thì dựng đứng, thấy cây khế chua ở hàng rào là kiễng chân hái ăn bằng được. Mà hôm nọ còn thấy đứng nôn khan ngoài cổng”. Sim còn bận đập hạt bên xưởng mộc. Dạo này đơn làm tràng hạt nhiều lắm, có khi chủ xưởng yêu cầu làm cả đêm. Cũng tốt, không có mấy đồng lương biết xoay xở thuốc thang cho mẹ thế nào.

Mùa mưa, nhà dột tứ tung. Sim sai Na trèo lên thay tấm pờ rô xi măng khác. Con bé ôm bụng chần chừ không muốn leo nhưng nhà toàn người già lại không có đàn ông. Vết dột chọn đúng giường mẹ nằm, tội lắm. Na đứng trên mái nhà nhìn xuống thấy mẹ gầy quá chừng. Giả dụ có cơn gió lớn thổi qua có khi cũng làm mẹ liêu xiêu. Trời tiếp tục đổ mưa, Na giục mẹ vào nhà đi kẻo ướt. Mải nhìn theo bóng mẹ Na lơ đễnh trượt chân ngã nhào xuống đất. Mái nhà thấp may người không chết. Nhưng cái thai trong bụng không giữ được. Sim chết điếng người trước cửa phòng cấp cứu. Môi run run không bật được hai tiếng “con ơi”. Lúc tỉnh dậy Na thấy mẹ ngồi gục mặt cuối giường. Trong lòng nó cồn cào xót xa bởi ý nghĩ cuối cùng thì mẹ cũng chịu nhìn đến đứa con mình.

Buổi chiều nhạt nắng Sim ngồi dưới hiên nhà tuốt rau ngót nấu canh cho Na ăn. Mẹ ngồi ngay đằng sau trên chiếc ghế gỗ quen thuộc đã bắt đầu cọt kẹt vì mối mọt. Na ngồi ở đầu giường, tay ôm lấy bụng mình lòng ngập đầy mất mát. Gió thổi từ cánh đồng ập vào sân mùi lúa non dìu dịu. Người mẹ già giật mình nhận ra tóc Sim đã bạc trắng tự bao giờ. Sim nhìn cây sấu già gốc một nơi, bóng thẳm một nơi. Cây cũng giống như con người có khi cả đời chỉ biết nghiêng mãi về một phía…

V.T.H.T