Ký của HOÀNG KIM YẾN
Ông Khổng Minh Quý- Thương binh hạng 1/4, đã từng chiến đấu ở chiến trường biên giới, Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới, Ủy viên Ban Thường vụ Hội Hỗ trợ gia đình Liệt sĩ tỉnh Yên Bái ngồi trầm tư trong thùng chiếc xe cứu thương của nhà máy Z183, bên cạnh là em trai liệt sĩ Hoàng Minh San và 1 anh lái xe để thay phiên nhau khi mệt. Đã suốt ba ngày nay ông ngồi trong chiếc thùng này, chiếc thùng xe vừa không có ghế vừa hẹp, chỉ trải đủ 1 chiếc đệm rộng 80 cm để đồ đạc và 3 người ở đó. Đường xóc, xe dằn đến ê ẩm người, nhưng chỗ nằm lại không đủ, thành thử cứ thay phiên nhau 2 người nằm thì 1 người ngồi và ngược lại. Ở cái tuổi 68, mệt mỏi cũng thấy nhưng háo hức thì nhiều hơn, bởi chuyến này cũng như bao nhiêu chuyến khác ông Quý đang vào Nam cất bốc hài cốt liệt sĩ trở về quê hương Yên Bái. Nơi đó đang có một Mẹ Việt Nam Anh hùng chờ đợi trong mỏi mòn suốt 50 năm, giờ đã 100 tuổi, cái tuổi gần đất xa trời thì mong muốn cháy bỏng gặm nhấm mẹ bấy lâu lại bùng lên, để cho mẹ quyết tâm nhờ Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam cất bốc đón hai con về. Mẹ là Bùi Thị Mận, mẹ sinh được 9 người con, 6 trai, 3 gái. Trong chiến tranh, 4 người con trai của mẹ lên đường nhập ngũ bảo vệ Tổ quốc thì có 2 người nằm lại chiến trường. Gần 50 năm, một quãng thời gian đằng đẵng mong con nhưng lực bất tòng tâm bởi hoàn cảnh mẹ khó khăn và các anh lại nằm rất xa quê mẹ. Một người hi sinh bên nước bạn Lào, đang an nghỉ tại nghĩa trang Sông Mã, tỉnh Sơn La- Liệt sĩ Hoàng Văn Hải, một người ở nghĩa trang Tân Biên, tỉnh Tây Ninh- Liệt sĩ Hoàng Minh San. Chuyến này Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ tỉnh Yên Bái có 2 xe đi hai hướng để cùng một lúc đưa cả 2 người con của mẹ trở về. Ông Quý tựa lưng vào thành xe ô tô nghĩ về những chuyến đi đến mọi miền Tổ quốc để đón hài cốt các đồng đội của ông trở về trên mảnh đất quê hương, để họ được yên nghỉ trong vòng tay yêu thương của mẹ, của người thân và của bà con lối xóm, để mẹ mỗi khi nhớ đến con còn có cơ hội thắp lên mộ con nén hương cho nguôi ngoai nỗi nhớ. Thế là năm 2023 này, Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ của ông đã đưa được 5 hài cốt liệt sĩ về quê hương Yên Bái. Mỗi chuyến trung bình hết khoảng hơn 20 triệu, gia đình liệt sĩ chỉ cần lo 5 triệu tiền tiểu, lễ dâng hương, còn mọi chi phí Hội hỗ trợ hết. Nếu quá khó khăn, gia đình không lo đủ 5 triệu, Hội lại tìm cách kêu gọi ủng hộ thêm. Mỗi bà mẹ, mỗi người vợ liệt sĩ có hoàn cảnh, khó khăn khác nhau nhưng ông đều thương bởi họ còn khó khăn và không có cơ hội giao lưu học hỏi, không có các ông đến tận nơi hỏi han, hỗ trợ các thủ tục thì có lẽ mãi mãi các mẹ, các chị cũng không có cơ hội được gặp lại con mình, chồng mình. Ông nhớ người vợ liệt sĩ ở xã Thượng Bằng La, huyện Văn Chấn. Năm 1977 ông bà lấy nhau sinh được 1 người con gái. Năm 1978 ông đi bộ đội. Tháng 2 năm 1979 ông hi sinh. Năm 1980 bà ra ở riêng do nhà chồng không nhận bà làm con dâu nữa. Năm 2012, bố mẹ chồng mất, hương khói chuyển sang cho em chú út. Năm 2022, cơ duyên khiến người con gái bà gặp đồng chí Nguyễn Mạnh Hùng- Chi hội Trưởng Chi hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ huyện Văn Chấn trong một đám cưới. Trò chuyện, hoàn cảnh của bà được Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Yên Bái biết đến. Căn cứ giấy khai sinh của con gái có bố là liệt sĩ, Hội tiến hành làm các thủ tục chứng thực. Nhờ đó, bà được hưởng chế độ vợ liệt sĩ. Biết bà đang sống trong căn nhà rộng 20 mét vuông. Cột nhà đã nghiêng như sắp đổ. Trong nhà chỉ có 1 bộ bàn ghế nhựa và 1 cái giường, bếp nới ra phía đầu nhà để đun nấu. Nhiều lần Hội muốn hỗ trợ 50 triệu để bà làm lại căn nhà nhưng bà không nhận vì bà cũng chẳng kiếm đâu ra tiền để thêm vào số tiền Hội giúp mà làm. “Phải tìm nguồn làm bằng được ngôi nhà cho bà ấy”- Nỗi niềm canh cánh ấy luôn làm cho ông và ông Đồng Quang Hưng- Chủ tịch Hội day dứt.
Tròn 3 ngày xe, trên 2000 cây số thì đến Tây Ninh, đoàn được Đại lý xe máy Tây Ninh thuộc Tập đoàn Hoà Bình Minh đón tiếp nồng nhiệt, lo chỗ ăn, chỗ nghỉ chu đáo. Đó là ân tình của những người cũng vì việc nghĩa như ông. Lo xong chỗ ở cho đoàn, ông Quý gạt đi mọi mệt mỏi, đến các cơ quan liên quan hoàn thiện các thủ tục để kịp cho sáng mai làm công tác cất, bốc, cũng không quên tranh thủ vào nghĩa trang, tìm kiếm các mộ liệt sĩ người Yên Bái, chụp ảnh về. Sau chuyến này về, ông sẽ nhờ các xã gửi ảnh đến thân nhân các liệt sĩ. Có thể chỉ là để họ biết con, em, chồng họ đang nằm ở đâu để viếng thăm, có thể là để chỉnh sửa thông tin sai trên bia mộ hoặc làm cơ sở ban đầu để khi gia đình muốn cất bốc về thì biết nơi mà kiếm. Ông Quý biết đây là cơ hội hiếm hoi để ông làm việc này. Cái công việc mà những người không có tâm không bao giờ làm được.
Mới sáng sớm mà Tây Ninh đã được trải vàng những nắng, đoàn các ông nhẹ chân vào nghĩa trang Tân Biên, tỉnh Tây Ninh trong tâm trạng bồi hồi khó tả. Ông cùng em trai liệt sĩ nhẹ nhàng đặt lên ban chính nghĩa trang chút quà quê để mời các liệt sĩ. Ông Quý nghĩ, đón hài cốt liệt sĩ về giống như một cuộc ra quân, “Tôi đi về, các anh ở lại!”, những người ở lại nhìn theo cũng cần có chút quà, là tấm lòng của người sống gửi đến các anh linh liệt sĩ. Vì thế cả ban chính nghĩa trang và trên mộ liệt sĩ đón về đều có 2 lễ như nhau, đó là những món quà từng là “đặc sản” của người lính như quần áo, điếu cày, thuốc lào, thuốc lá, kẹo lạc, lạc rang, lương khô, xôi, gà. Ông lên hương, nói những lời gan ruột, làm những lễ mà ông nghĩ cần phải làm với người đã khuất. Tiếng sụt sịt của người em liệt sĩ khiến ông rưng rưng, những ngày chiến trường xưa lại ùa về, biết bao người ngã xuống ở khắp các chiến trường hội tụ về đây, họ là anh em, là đồng chí. Chiếc tiểu liệt sĩ được đặt trang trọng trong thùng xe, quãng đường hơn 2 nghìn cây số trở về với xóc, xô, nắng dội liệt sĩ lại phải chịu đựng cùng. Những lúc mệt mỏi ngả lưng, ông lại được nằm bên đồng đội. Dù không chung một chiến trường nhưng vẫn chung một mục tiêu bảo vệ Tổ quốc.
Đến Nha Trang, Khánh Hòa, đoàn được ông Nguyễn Yên Sơn- Nguyên Chánh Thanh tra tỉnh Khánh Hòa đón tiếp nồng hậu. Mâm cơm tiếp đoàn không thể thiếu mâm cơm cúng liệt sĩ. Ông Quý cảm phục tài kêu gọi của ông Đồng Quang Hưng- Thương binh hạng 2/4, nhà báo, Chủ tịch Hội Hỗ trợ gia đình Liệt sĩ tỉnh Yên Bái. Những ân tình mà đoàn đi qua nhận được có công lớn của ông Đồng Quang Hưng. Từ ngày nhận trách nhiệm giữ vai trò Chủ tịch Hội, bằng trách nhiệm, bằng mối quan hệ rộng rãi và sự khéo léo, riêng năm 2023, ông Hưng đã kêu gọi ủng hộ được 2 tỷ 712 triệu để hỗ trợ làm 43 căn nhà; cất bốc, di chuyển 5 hài cốt liệt sĩ; tặng 290 suất quà, mỗi suất 500 nghìn đồng; tặng 40 quyển số tiết kiệm, mỗi quyển 3 triệu đồng; tặng 20 suất quà cho con em gia đình liệt sĩ nhân ngày khai giảng, mỗi suất 500 nghìn đồng. 2 đợt vào chiến trường miền Nam (Tây Ninh và Gia Lai) tìm mộ và xác định danh tính liệt sĩ mất khoảng 40 triệu đồng. Ông Quý còn biết, trước khi đảm nhiệm vai trò Chủ tịch Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam (năm 2023), ông Đồng Quang Hưng đã vận động bạn bè, vợ, con làm 55 ngôi nhà tình nghĩa cho cựu chiến binh, thương binh, người có công với cách mạng và gần 2 tỷ để tu sửa, tôn tạo nghĩa trang Trường Sơn (khu vực tỉnh Yên Bái), nghĩa trang Vị Xuyên và mua sắm thêm vật dụng tại Đài hương 468. Đôi lúc hai anh em ngồi nói chuyện với nhau, nghĩ về cuộc sống, ông Hưng vẫn vỗ vai ông động viên: “Anh em mình đi qua chiến tranh, sống sót trở về. Làm được điều gì tốt cho những người có công nuôi liệt sĩ thì mình cố gắng làm thôi. Ai nhờ tìm mộ liệt sĩ anh em mình đều nhận hết. Không tìm được nguồn hỗ trợ thì anh bỏ tiền túi ra. Vì đã 50 năm trôi qua rồi. Những người mẹ liệt sĩ đã hàng trăm tuổi, vợ thì cũng 87, 90 tuổi rồi. Nếu không làm nhanh, họ mà mất đi, có muốn tri ân cũng không làm được nữa”. Nói thì nói thế thôi, nhưng ông Quý hiểu để kêu gọi được từng đấy tiền từ xã hội, ông Hưng cũng phải mất nhiều công sức. Có thể là những chuyến đích thân đi Hải Phòng gặp hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Nhựa thiếu niên Tiền phong để xin hỗ trợ. Có thể là nhiều lần tự bỏ tiền túi để cảm ơn những ân tình người ta tin tưởng. Những món quà giá trị không lớn nhưng nó là cái tình để này tỏ sự biết ơn, trân trọng. 170 triệu là số tiền ông Quý