47 nhà xuất bản với 284 tên sách và bộ sách gồm 365 cuốn tham dự giải. 24 tên sách, công trình được lựa chọn tôn vinh, trong đó có 2 giải A, 9 giải B và 13 giải C. Nổi bật là mảng sách thiếu nhi đã chiếm tỉ lệ cao trong số sách đoạt giải. Lễ trao giải do Bộ Thông tin & Truyền thông; Hội Xuất bản Việt Nam và Đài Tiếng nói Việt Nam phối hợp tổ chức đã diễn ra tối 12/11/2021 tại Nhà hát Đài Tiếng nói Việt Nam.

GIẢI NGÀY CÀNG SÂU RỘNG VÀ LAN TỎA

Bài thơ của một người yêu nước mình của Trần Vàng Sao (Nxb Hội Nhà văn) được trao giải B là một sự kiện được giới sáng tác khá quan tâm. Bên cạnh đó, cuốn phê bình Du hành giữa các văn bản - Nguyễn Huy Thiệp và xã hội Việt Nam sau 1975 của TS. Nguyễn Văn Thuấn (Nxb Đại học Huế) đoạt giải C hay cuốn sách thiếu nhi Chuyện của anh em nhà Mem và Kya của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, họa sĩ Kim Duẩn vẽ minh họa (Nxb Trẻ) đoạt giải B là những cuốn sách được giới sáng tác văn học quan tâm tại Giải thưởng Sách Quốc gia năm nay.

Các tác giả nhận giải A - Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ tư năm 2021.

Với tiêu chí cao nhất là tôn vinh sách giá trị, Giải thưởng Sách Quốc gia đã ngày một mở rộng biên độ, bám sát đời sống xuất bản Việt Nam để tôn vinh trúng, đúng những cuốn sách được giới chuyên môn ghi nhận, truyền thông và bạn đọc ủng hộ.

Mảng sách chính trị lần này nổi bật là tác phẩm “Hồ Chí Minh - Biểu tượng của hòa bình, tình hữu nghị giữa Việt Nam và thế giới” (GS. TS. Nguyễn Xuân Thắng – Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh chỉ đạo biên soạn, Nxb Chính trị Quốc gia – Sự thật) đoạt giải B. Cuốn sách gồm những hình ảnh về Chủ tịch Hồ Chí Minh với nhân dân các nước đã cung cấp nguồn tài liệu ảnh khá phong phú, có giá trị, khắc họa sinh động, sâu sắc những hoạt động quốc tế, hoạt động ngoại giao của Chủ tịch Hồ Chí Minh, giúp bạn đọc có thể hiểu sâu thêm về cuộc đời và sự nghiệp vĩ đại của Người.

Mảng sách văn hoá, văn học nghệ thuật được vinh danh tại Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ tư năm 2021 được nhận định có nhiều công trình nghiên cứu công phu, có hệ thống. Có thể kể đến cuốn Nghệ thuật Huế của Leopold Michel Cadiere và Edmond Gras, Nguyễn Thanh Hằng dịch (Nxb Thế giới – Công ty Văn hóa & Truyền thông Nhã Nam), được xem như cuốn từ điển bằng tranh về nghệ thuật Huế nói riêng, nghệ thuật Việt Nam nói chung; là nguồn tư liệu quý với 200 phụ bản tranh, ảnh, đồ họa chân thực nghệ thuật với các họa tiết, mô típ chi tiết, phong phú, sinh động. Nghệ thuật Huế đã từng được đánh giá là một trong những công trình mang tính chuyên đề xuất sắc nhất về nghệ thuật Huế. Hay như tác phẩm Văn miếu Việt Nam – Khảo cứu của Trịnh Khắc Mạnh và Dương Văn Hoàn (Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội) tập trung nghiên cứu về hệ thống Văn miếu ở Việt Nam, được hình thành dựa trên những giá trị văn hóa của các dân tộc Việt Nam trong chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước, cùng với sự tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.

Tác phẩm “Súng, vi trùng và thép – Định mệnh của các xã hội loài người” của Giáo sư địa lí học người Mỹ Jared Diamond, do Trần Tiễn Cao Đăng dịch (Nxb Thế giới - Công ty cổ phần sách Omega), với cách tiếp cận mới hoàn toàn khác với các nhà sử học truyền thống trước đây về lịch sử thế giới, đã cung cấp một lược sử về các xã hội của loài người trong khoảng 13.000 năm trở lại đây để tìm ra câu trả lời cho câu hỏi: “Tại sao lịch sử ở mỗi châu lục lại diễn ra khác nhau?”. Cuốn sách có ý nghĩa quan trọng trong việc định hình thế giới hôm nay đã đoạt giải A.

Trong khi đó, một cuốn sách cũng đoạt giải A là Chang hoang dã - Gấu, lời Trang Nguyễn; tranh Jeet Zdung (Nxb Kim Đồng) lại đem đến thông điệp mạnh mẽ về giá trị của thiên nhiên và sự sống của trái đất, có tác dụng nâng cao nhận thức cho trẻ em trong việc bảo hộ thiên nhiên một cách nhẹ nhàng mà hiệu quả với hình thức đẹp, in ấn chất lượng.

Ngoài ra các sách về các lĩnh vực khác cũng cho thấy sự phong phú đa dạng, phản ánh được những giá trị khác nhau của sách với đời sống. GS. Vũ Dương Ninh, thành viên Ban chung khảo nhận định, Giải Sách Quốc gia lần thứ tư năm 2021 có sự phong phú hơn, tầm cỡ hơn, hình thức cũng đẹp hơn. So với các kì giải trước đã có sự nâng tầm về đề tài, nội dung và cả hình thức.

TRẺ HÓA

Tác phẩm Chang hoang dã – Gấu của tác giả Trang Nguyễn – Jeet Zdung là cuốn truyện tranh rất đặc biệt về chủ đề bảo vệ thiên nhiên và môi trường hoang dã. Thông qua câu chuyện cô bé Chang cứu giúp cô bé gấu con Sorya mới hai tuần tuổi trở về với rừng, tác giả đã dẫn dắt bạn đọc trẻ khám phá thiên nhiên tuyệt đẹp và kì thú với rất nhiều câu chuyện ngộ nghĩnh, dễ thương, hướng các em đến lối sống và hành xử nhân văn, hòa hợp với thiên nhiên. Cô gái đoạt một trong hai giải thưởng danh giá nhất này còn rất trẻ, Trang Nguyễn sinh năm 1990 tại Hà Nội. Mong ước sẽ được Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam trao giải (giải cao nhất) của cô đã thành hiện thực khi tối 12/11, cô đã bước lên sân khấu nhận giải A Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ tư.

Nhiều tác giả nhận giải còn rất trẻ.

Sự trẻ hóa còn được thể hiện trong việc lựa chọn bộ giải thưởng, các cuốn sách, công trình đoạt giải bám sát các tiêu chí đánh giá từ các Tiểu ban chuyên môn, bám sát quy chế của giải thưởng nhưng không để sót lọt tác phẩm hay, tác phẩm xứng đáng. Để có được điều này, Hội Xuất bản Việt Nam - Đơn vị chủ trì Giải thưởng đã đổi mới nhân sự, các tiểu ban về các lĩnh vực được bổ sung các gương mặt trẻ, các nhà khoa học trẻ có uy tín để mở rộng biên độ, bám sát các tác phẩm dự giải trong lĩnh vực, đánh giá công tâm, nghiêm túc, tỉ mỉ. Theo Ban tổ chức, đã có những bản nhận xét của thành viên Tiểu ban dài tới 6 trang A4 rất chi tiết và thuyết phục. Bên cạnh đó, để đảm bảo chất lượng giải, Hội đồng sơ khảo, chung khảo gồm các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, nhà văn, nhà báo uy tín. Cách chấm công tâm, khoa học, có phản biện độc lập.

Nhìn vào những tác giả lên nhận giải, nếu như những mùa giải thưởng thấy phần nhiều là các “cây cao bóng cả” thì năm nay đã có nhiều gương mặt trẻ được ghi nhận cho thấy sự cởi mở, mở rộng biên độ trong nhìn nhận, đánh giá của giải. Sự bình đẳng về tuổi tác có được bởi tiêu chí cuối cùng là tôn vinh những cuốn sách có giá trị cao nhất mà Ban tổ chức đề ra.

SÁCH THIẾU NHI ĐẠI THẮNG

Nhà văn Lê Phương Liên, Trưởng Tiểu Ban sách thiếu nhi, Uỷ viên Hội đồng Chung khảo Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ tư năm 2021 cho biết, sách thiếu nhi rất được quan tâm tại giải thưởng này, bằng chứng là nó đứng độc lập là 1 trong 5 mảng sách mà giải thưởng hướng đến. Trong bộ giải lần này có tới 4/9 tác phẩm đoạt giải B là sách thiếu nhi; có 2 giải A thì trong đó có một giải sách thiếu nhi. Sách thiếu nhi cũng chiếm tỉ trọng 7/24 cuốn sách, công trình sách đoạt giải của Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ tư năm 2021, gồm các cuốn: Chang hoang dã - Gấu (Lời: Trang Nguyễn; Tranh: Jeet Zdung; Nxb Kim Đồng); Lướt cùng Tí Địa lí (Xuân Đài, Uyên Trương; Nxb Kim Đồng); Loài Plastic - Khi nhựa trỗi dậy (Nhóm tác giả Team Loài Plastic; Nxb Kim Đồng); Bộ sách song ngữ Việt - Anh 6 tập Dạy con tài chính (Lê Thị Linh Trang, Ngô Thị Thanh Tiên; Người dịch: Nguyễn Thị Tâm Thi; Minh họa tập 1, 2, 3, 4: Hồ Thị Mỹ Anh; Minh họa tập 5,6: Trần Hải Nam; Nxb Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh); Chuyện của anh em nhà Mem và Kya (Nguyễn Quang Thiều; Minh họa: Kim Duẩn; Nxb Trẻ); Cuốn sách về quyền lực - Nó là cái gì, ai có nó, và tại sao? (Claire Saunders, Hazel Songhurst, Georgia Amson - Bradshaw, Minna Salami, Mik Scarlet; Minh họa: Joelle Avelino, David Broadbent; Biên dịch: Kim Ngọc; Nxb Kim Đồng); Nâu Nâu thị thành - Xanh Xanh đồng quê (Tác giả: Mo Willems; Minh họa: Jon J Muth; Biên dịch: Hoài Anh; Nxb Hà Nội - Công ty cổ phần thương mại xuất nhập khẩu Ngọc Ánh Crabit Kidbooks).

Ban tổ chức giải cũng nhận định, nét nổi bật trong mùa giải lần này là mảng sách thiếu nhi, tuy số lượng không nhiều so với các mảng sách khác, nhưng thể loại khá phong phú, chất lượng được đánh giá cao hơn so với những năm trước. Điều này cho thấy mảng sách thiếu nhi năm nay có nhiều khởi sắc, được sự quan tâm của bạn đọc, các nhà xuất bản và công ty sách. Kết quả đó cũng cho thấy Hội đồng Giải thưởng Sách Quốc gia đã dành nhiều sự quan tâm đến mảng sách thiếu nhi, thiết thực góp phần vào công tác chăm sóc, giáo dục thiếu nhi, việc làm cần thiết quan trọng để hướng tới tương lai tốt đẹp của nước nhà.

Các tác giả nhận giải B Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ tư năm 2021.

Sách thiếu nhi được hiểu là sách về thiếu nhi và cho thiếu nhi. Cuốn sách đoạt giải B của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều có thể nói là một cuốn sách về thiếu nhi của một người ông, dù dung lượng không lớn nhưng đã mang những thông điệp về giá trị truyền thống của dân tộc trong mỗi gia đình Việt thời hội nhập. “Khi chơi với những đứa trẻ, khi viết về chúng tôi một lần nữa được sống lại tuổi thơ của mình”, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều chia sẻ.

Một số hạn chế cũng của Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ tư năm 2021 cũng được ông Hoàng Vĩnh Bảo - Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng Sách Quốc gia chỉ ra trong báo cáo tại Lễ trao giải, như tỉ lệ sách dịch dự giải còn nhiều, trong hệ thống giải thiếu vắng sách văn học, đặc biệt là văn học trong nước.

Giải thưởng Sách Quốc gia là giải thưởng của Nhà nước được tổ chức hàng năm, trao giải cho những cuốn sách, bộ sách có giá trị nổi bật về nội dung tư tưởng, tri thức, thẩm mĩ, nhằm tôn vinh các tác giả, dịch giả, các nhà khoa học và những người làm công tác xuất bản, góp phần phát hiện, lưu giữ và quảng bá những tác phẩm có giá trị đến công chúng, thúc đẩy sự nghiệp xuất bản phát triển và hội nhập. Bắt nguồn từ Giải thưởng Sách Việt Nam, qua hơn 10 kì tổ chức giải đã có những thay đổi để xứng tầm, năm 2016 Giải thưởng Sách Việt Nam được nâng lên thành Giải thưởng Sách Quốc gia. 5 mảng sách được trao gồm chính trị; kinh tế; khoa học tự nhiên và công nghệ; khoa học xã hội và nhân văn; văn hoá - văn học nghệ thuật và thiếu nhi.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa phát biểu tại Lễ trao giải Sách Quốc gia lần thứ tư năm 2021.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa - Bí thư Trung ương Đảng - Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương cho rằng, việc tổ chức Giải thưởng Sách Quốc gia là cụ thể hóa việc học tập tư tưởng về học tập suốt đời, học tập thường xuyên của Chủ tịch Hồ Chí Minh với khát vọng để dân tộc Việt Nam là một dân tộc thông thái. Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương nhận định, Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ 4 năm 2021 đã đóng góp quan trọng vào đời sống đất nước, tiếp tục khẳng định là giải thưởng uy tín, thước đo tin cậy về tri thức trong đời sống xuất bản.

Theo nguồn: Văn nghệ Quân đội