Truyện ngắn của Tống Ngọc Hân

         Suốt cả tuần mưa dầm, bếp nhà Vừng không còn sót que củi. Nước này, rút vách ra mà đun thôi. Nói thì cãi chày cối. Gạo mới lo chứ lo gì củi. Lấy củi cũng chỉ lo thừa, lo mục, lo mối xông. Giờ thì ăn gạo sống. Vừng hậm hực, ấm ức, tức tối mà không biết trút vào đâu. Vì vợ con đi ngoại, nước sông lũ to, chưa về được. Nhìn xuống dòng sông phình căng, mắt Vừng sáng lên.
         Vừng chụp cái nón không vành lên đầu, cột quai cho chắc vào cái cằm lởm chởm râu từng ấy ngày mưa chưa cạo. Cẩn thận khép cửa bếp, Vừng phi ra mưa, tụt xuống cái dốc cổng ngoằn ngoèo đất đỏ lầy lội. Đến đường cái mà mồ hôi dấp dính, nhớp nháp hai bên hố nách. Ngó quanh, không thấy ai dưới bến. Mưa to thế này, ai thèm xuống bến sông làm gì. Mà lạ chưa, tháng mười một rồi còn mưa lũ. Vừng thản nhiên đi xuống bến sông, tiến thẳng đến gốc cây cơi to xùm xòa mà cầm đầu sợi dây chạc, choãi chân kéo mạnh. Sức trai ba mươi có khác. Sau một hồi vật lộn với nước, Vừng kéo được cái mảng nứa ghếch đầu lên bến. Cái mảng chẵn chịn mười cây nứa cái óng ả vàng. Của đáng tội, nước ven bờ không xiết mấy. Chứ nước như giữa dòng kia, nó chả kéo bung cả gốc cơi lên mà cuốn đi, chứ nói gì đến cái mảng. Sức Vừng sao địch được. Vừng rút con dao dựa ra khỏi bao đeo lủng lẳng bên hông. Trai Tày, con dao chỉ rời khỏi người khi lên giừơng ngủ với vợ. Lưỡi sao sắc lẻm, vừa chạm vào mối lạt bện mảng, lạt đã đứt lìa. Vừng lay từng cây một rồi rút mạnh. Chả mấy, cả bè nứa đã nằm ngoan ngoãn trên bến. Vừng chỉ việc tách từng cây ra xếp vào thành đống, sau đó bứt dây muống mủ bó lại thành hai bó. Mỗi bó năm cây. Phải đi hai chuyến mới hết. Vác nứa phải có mẹo. Nhất là nứa ngâm nước. Mỗi bó, Vừng để một cây thò lên khoảng nửa mét, rồi đặt lên vai mà kéo đi. Chứ ai vác được. Chưa đầy một giờ, cả hai bó nứa đã nằm trên sân. Vẫn con dao ấy, Vừng căn nứa thành nhiều khúc, chẻ tư, dựng kín bếp. Nào. Giờ chỉ sợ không có gạo mà thổi. Vừng hoan hỉ nhóm lửa, bắc nồi. Còn mấy con cá khô rán nốt. Cứ mưa thế này, chắc mai vợ con Vừng cũng chưa về được. Vợ Vừng, lười có tiếng ở vùng này. Luộm thuộm, bẩn thỉu cũng có tiếng luôn. Nghĩ lại mà ghê, cái độ thằng cò chưa đủ răng ấy, nó nhá cơm cho con với cá khô. Cứ một mồm đầy, thì con nửa, mẹ nửa. Nó đùn cơm ra ba đầu ngón tay, vỗ bộp vào mồm thằng bé đang nằm ngửa trên đùi. Rồi cũng mấy cái ngón tay ấy, nó sờ hết mông, hết chân thằng bé, rồi sờ cả chim con. Trông mà bực vì cái bàn tay ấy vừa lê la khắp vung nồi, khắp chiếu ngồi. Nó nhá bốn bát cơm thì thằng bé mới no. Khi dọn mâm, cũng mấy ngón tay ấy, nó sục vào đáy nồi cơm mà lùng cháy. Rồi thì vo, thì nắm, ăn hết vỉ cháy to như cái quạt mới đứng lên dọn dẹp. Bữa cơm nào cũng thế, mặt nó đầy nhọ nồi. Tay, chân, vạt áo, chỗ nào cũng nhọ. Hồi Vừng lấy nó, gia đình chẳng ai đồng ý cả. Nhưng nó chửa rồi thì lấy thôi. Cái sự chửa của nó, cũng hay. Hôm ấy mưa như thế này, nó sang nhà Vừng vay củi. Vừng ngạc nhiên. Lạ thế, gái mười tám đi vay củi mà không biết ngượng. Rồi Vừng đùa. Vay thì phải trả đấy nhé. Nó gật lia lịa. Suốt cả tuần mưa, nó vay củi ba lần. Cái lần thứ ba ấy, cả nhà đi đám giỗ trong làng, mỗi Vừng ở nhà. Vừng đang trùm chăn nghe đài, thì nó mò lại xin nghe nhờ. Thế là, sau chương trình dân ca ấy...nó quen. Cứ nhà Vừng đi vắng hết là nó sang. Khi mượn cào cuốc, lúc nhờ mài dao. Độ dăm lần dân ca thì nó chửa. Vừng tiết lộ với anh cả. Anh ngạc nhiên. Mày chết nó ở điểm gì? Ở mấy cái nhọ à? Vừng cũng ngạc nhiên. Ừ nhỉ? Sao lại thế chứ?
      Đang bần thần nhớ lại chuyện thì lão Ang đứng sừng sững cửa bếp. Vừng tái mặt. Lão Ang gằn giọng. Ai cho mày lấy mảng tao làm củi? Vừng nhanh trí. Cháu thấy nó trôi phăng phăng ngoài sông, bơi ra dìu về, chẻ đóm nhóm bếp. Chứ gan đâu mà dám lấy mảng làm củi. Cháu tưởng mảng lạc thôi. Lão Ang nhếch mép. Mày giỏi lắm. Lạc hay không cũng là mảng tao. Tạnh mưa, lấy nứa về đền tao. Không thì đừng có trách. Nói rồi lão Ang quay ngoắt. Vừng thấy mặt đỏ bừng vì xấu hổ. Khốn nạn thế đấy. Đi làm thuê quanh năm. Tậu được con trâu, ở nhà, vợ bán, nương bỏ rậm. Tiền Vừng mang về chỉ đủ gạo cho bốn miệng ăn. Cái rau cũng không trồng được mà ăn phải đi xin anh trai. Động nói ra là nó bỏ đi ngoại. Nhà mẹ vợ Vừng, trước ở gần nhà Vừng, nhưng sau này, bán hết, chuyển sang bên kia sông, ở theo con trai. Nghĩa là anh trai vợ đi ở rể. Có con trai duy nhất cho đi ở rể, kể ra, cũng chỉ có bố mẹ vợ Vừng làm thế. Rồi bán cả nhà cửa, bỏ bản đi đến ở trên nhà thông gia, cũng chỉ có bố mẹ Vừng làm thế. Ai nói thì ông bà viện cớ, thông gia khuất rồi, về một nơi cho tiện. Với lại, cũng phải giữ lời với người đã chết chứ. Ai lại, họ vừa nằm xuống đã nuốt lời, đòi con trai về.
        Ghét cái là vợ Vừng, nó cũng thậm thụt qua về bên ấy quá nhiều lần cơ. Một tuần thì đến năm ngày bên ấy. Lấy chồng rồi mà như thể ngựa hoang. Thích gì làm nấy như thể chồng chết rồi, hoặc không có chồng vậy. Mà mẹ vợ Vừng cũng hay lắm nhé. Lúc nào cũng cái điệu. “Về! Về nhà thôi!”. Hơi tí giở giọng đòi con gái về. Nực hết cả ruột. Anh trai Vừng bảo. Mày trả đi, tao cho mày vay con trâu mà cưới vợ khác. Nhưng Vừng không nghe ai cả. Ăn ở với nhau từng ấy năm tháng, chẳng gì thì cũng thân thiết hơn cả người ruột thịt. Lòng dạ nào lại làm thế. Nhưng mỗi lần vợ Vừng bỏ về ngoại là Vừng tức lắm. Tức mà chưa nghĩ ra cách gì để trị nó cả. Từ giờ đến Tết, còn mấy đỗi. Vậy mà gạo còn lưng vại, củi không một que, gà lợn không có, bốn miệng người có khâu lại được không? Hay kéo nhau sang bên kia sông mà ăn vạ anh vợ. Nhục quá thể là nhục. Vợ với chả con.

        Đang nghĩ tiến nghĩ lùi thì vợ Vừng cõng con về đứng lù lù trong sân. Tay dắt đứa lớn, lưng đeo đứa bé, trước ngực lủng lẳng hai quả bí ngô buộc dây rừng vắt qua cổ. Hai tay hai cái rọ. Một rọ đựng con lợn con, mõm nhọn hoắt, lông đen nhánh, to hơn cái bắp chuối rừng tí. Một rọ là bốn con gà con, cũng đen nhủi như mấy con cuốc. Vừng đang nhướng mắt lên nhìn thì nó quát. Ngu thế! Không biết đường đỡ con xuống à. Vừng cằn nhằn. Thế mày không biết đường đặt hai cái rọ xuống à? Vợ Vừng vênh mặt lên. Đặt thế nào được. Phải cắm hướng chuồng đã rồi mới đặt xuống, thì mới nuôi được chứ. Vừng phì cười. Ba bữa nửa tháng mày lại không đè chúng ra mà thịt ấy chứ. Bao nhiêu lần Vừng chứng kiến nó bắt gà giống nấu cháo ăn rồi. Ăn hết con ăn sang mẹ. Lợn thì chưa mọc mũi sủi tăm nó đã nại là chậm lớn, là hay phá vườn hàng xóm, là hay vào nhà dũi ủi… Rồi thì nó kết luận là phải thịt. Anh trai hay cô chú bác họ hàng thương tình cứ cho con gì là nó thịt con ấy rồi đổ cho chết bệnh hoặc cáo cầy bắt. Vừng vừa đón thằng bé ngủ gà gật trên địu xuống vừa tủm tỉm cười. Đặt con vào giường rồi Vừng quay ra gỡ hai quả bí nặng đến hơn chục cân ra khỏi cổ nó. Nó xách hai cái rọ đi ra đầu bếp bắt đầu dò hướng chuồng. Nó thả cả rọ lợn xuống trước, lấy tay ẩy mạnh, cái rọ lăn lông lốc mấy vòng rồi dừng lại. Nó lấy chân khều một hòn đá đặt vào chỗ ấy, chứ cũng chả thèm cúi xuống. Sau đó, nó lại làm thế với cái rọ gà. Như thế gọi là cắm hướng chuồng. Xong rồi thì lấy hai đoạn cây tươi cắm vào chỗ đã đánh dấu làm cọc, buộc con lợn vào một cọc, rọ gà vào một cọc. Nó rì rầm khấn gì đó trong miệng rồi đi vào bếp, ngạc nhiên hỏi. Này, đóm nứa ở đâu mà lắm thế? Vừng nhoẻn cười. Mảng lão Ang đấy. Lão vừa sang bắt đền. Nó sầm mặt. Đền gì! Cứ để lão ấy sang đây…

       Có vợ về, Vừng vững dạ hẳn, ra vào cười nói vui vẻ. Mấy bữa nay không thấy vợ nhọ mặt nữa. Quần áo, nhà cửa, con cái cũng sạch sẽ gọn gàng hơn. Nhất là cái bếp. Vừng thấy lạ lắm. Cái con người bảo thủ này mà lại biết thay đổi sao? Hỏi nó, nó ngúng nguẩy không nói. Con lợn được chăm bẵm cũng sỉnh lên đấy. Đàn gà con thì tôm đã xòe cả rồi. Vợ chồng dí dúi bảo nhau phát nương, đốt, chờ ngày tra hạt xuống. Anh em, mỗi người mỗi bếp, ai cho ai mãi được. Cái lão Ang năm lần bảy lượt sang đòi mảng không được thì chán rồi. Bỗng nhiên một hôm, nó nhắc, vẻ bồn chồn ngao ngán như thiếu cái gì đó. Độ này lão Ang không sang gây gổ, buồn nhỉ! Vừng chả hiểu ra làm sao cả. Rồi một buổi trời tạnh ráo, nó vác dao lên rừng, gần trưa thì kéo về bó nứa. Nó bảo Vừng ra bìa rừng kéo giúp mấy bó nữa. Vừng hỏi chặt nứa chi nhiều. Nó bảo làm mảng trả cho lão Ang. Với lại, còn làm nhà cho gà và lợn nữa chứ, rét thế này, chúng chịu sao được.  

        Trời đã vào Chạp, buốt hun hút. Cái giống nhà dựa núi, hóng sông nó thế đấy. Gió về dội thẳng vào cửa, không trốn đâu được. Nó chống nạnh ở cửa, bâng quơ. Có cách này, chả cần than sưởi hay quần áo dày mà vẫn ấm, còn nóng cả người đấy, có muốn không? Vừng liếc thằng bé con đang ngồi nghịch quả chè trong xó nhà thì đỏ mặt nghĩ. Đồ nỡm, ban ngày ban mặt lại muốn vật nhau. Mà dạo này, da dẻ nó hồng hào, mịn màng hơn hẳn. Chỉ cần sạch sẽ, ăn mặc gọn gàng là Vừng thấy nó chả thua kém vợ đứa nào rồi. Vừng hỏi. Làm thế nào cho nóng. Nó cầm tay kéo Vừng ra trái bếp, chỉ hai cái cuốc và bảo. Đi đào hố trồng chè. Vừng đứng lên luôn, ra thế, nó đem quả chè về đổ đầy góc nhà mà hỏi nó lại bảo lấy cho con chơi. Giờ hóa ra bố chơi. Nó nhanh tay dành cái cuốc sắc, nhường Vừng cái cuốc cùn đã thế còn lung lay, chất chưởng như răng bà lão phải hì hụi chêm lại. Ơ, nó cuốc khỏe ra phết. Rạch nào ra rạch ấy, đều tăm tắp. Thế mà hồi mới lấy, lão Ang toàn bĩu môi. Cái ngữ con Nhong nhà mày, tốt nhất là nuôi nó béo để sờ cho thích tay, chứ làm được gì. Bổ cuốc xuống thì mối xông, nhấc cuốc lên thì cò bậu… Độ này, không biết nó học đâu ra cái nề nếp thế nhỉ. Thấy Vừng cứ nhìn chăm chắm, nó gắt. Nhìn gì! Lạ lắm ấy mà nhìn. Vừng ngẩn người. Lạ mà. Nó đứng thẳng lưng, mắt nhìn xa xăm. Bản mình có điện mấy năm rồi nhỉ? Tự nhiên lại hỏi điện. Bản mình có điện năm năm nay rồi, còn nhà mình thì bốn. Nó thở dài. Thế mà tivi không có xem. Buồn lắm. Bên nhà anh trai ý, mới mua cái tivi rất to. Trong ấy, có cả người nói tiếng Mông, Dao hệt như ở vùng mình ý. Cả tiếng Tày mình nữa, còn hát cơ, dạy chị em nuôi con, trồng cấy, chăn nuôi, làm kinh tế. Xem ti vi mới biết, đất mình sỏi đá, không hợp cây gì nhưng lại hợp cây chè. Nên cứ thích sang đấy, ngày làm, tối có tivi xem. Đây trồng được hơi nhiều lúa, ngô và bầu bí nhá, chứ không phải xin chị dâu đem về mà ăn đâu. Sau này mình mua lấy một cái ti vi. Không cần to đâu, bé cũng được. Vừng cúi đầu, cảm giác tội lỗi cứ dâng lên. Làm cái thằng đàn ông, không mua được cho vợ con cái tivi mà xem là hèn. Này, lại đây. Gì cơ, sao phải nói thầm. Thì cứ lại đây!

       Vừng ngẩn người ra. Cứ tưởng bán trâu ăn hết rồi cơ. Ai mà biết là mang sang nhà anh trai chăn nhờ, cỏ bên ấy sẵn, giờ lại có nghé. Nó thủng thẳng. Làm như người ta ăn hại lắm. Tiền mình đi làm về đưa, còn dành được một số đây này, đủ mua tivi, tết này cứ ở nhà xem, khỏi cần đi chơi. Bây giờ là xem dân ca, vì có cả người chứ không phải chỉ nghe như hồi xưa nữa đâu. Thấy vợ vô tình nhắc đến kỷ niệm nghe dân ca ngày cũ, Vừng chợt bồi hồi, giơ tay khẽ véo vào mông vợ. Vợ Vừng nhoẻn cười, hai cái má lúm đồng tiền như hay xoáy nước, hàm răng đều đặn trắng muốt. Lần đầu tiên, Vừng thấy vợ rất đẹp.

T.N.H

----------------------------------------------------

^(*) Truyện đoạt giải Nhì cuộc thi viết truyện ngắn trên Tạp chí Văn nghệ 3 tỉnh Yên Bái- Phú Thọ- Lào Cai 2019.